Mitoloji Nedir? Mitolojiler, Tanrılar, Tanrıçalar, Kahramanlar- 1

Mitoloji, Yunanca mithos yani ‘’söylenen ya da duyulan söz’’ ve logos yani ‘’konuşma’’ kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur. Eski Yunan’da “geçmişte söylenenlerin tekrar edilmesi” gibi bir anlam barındırır. Mitoloji günümüzde belirli bir din veya kültürdeki insanlık ile evrenin yaratılış ve doğasını, geleneklere özgü inanç ve uygulamaların sebebini açıklamaya yönelik söylencelerin tümünü tanımlamak için kullanılmaktadır.

Diğer adı efsane bilimi olan mitoloji, bir millete ya da bir grup insana ait toplanmış mitlerin tümüne verilen ada ya da bu mitlerin araştırılmasına dayalı bilimdir. Mitler, insanların doğa, tarih ve gelenekler hakkında anlattığı hikayelerdir. Her kültürde mitlere rastlanır. Mitlerin kaynakları genellikle insana ait niteliklerin doğaya verilmesi ya da doğada görülen fenomenlere verilmesi ile gerçekleştirilen ritüellere tarihsel olaylardan yola çıkılarak birtakım anlamlar kazandırmaktır.

Mit sözcüğü gerçekte doğru olmayan bir hikâye veya anlatı için tercih edilir ve çoğunlukla bir yanlışlık, doğru olmayan unsur vurgusu barındırır. Efsaneler konu itibarıyla tanrıları, soylu kişileri, asilleri, kahramanları ve doğaüstü varlıkları konu alan anlatılardır. Uyumlu bir sistem içerisinde düzenlenmişlerdir ve çoğunlukla geleneksel sözlü aktarım yoluyla yayılarak canlı kalırlar.

ÖZELLİKLER

Sıklıkla ilgili oldukları topluluğun dinî veya ruhânî yaşantıları ile bağlantılı olan mitler, rahipler veya hükümdarlar tarafından onaylanırlar. Topluluktaki bu ruhânî mevkilerini kaybettikleri zaman, yani topluluğun ruhânî yapısıyla aralarındaki bağ koptuğunda, mitolojik niteliklerini yitirir ve folklora ait söylenceler veya peri masalları haline gelirler.

Efsaneler sık sık gerek evrenin gerekse yerel bölgenin ortaya çıkışını açıklama amacı taşır. Örneğin sırasıyla yaratılış efsaneleri ve kuruluş efsaneleri gibi. Efsaneler ayrıca sık sık doğa olaylarının, başka şekilde açıklanamayan kültürel âdetlerin açıklanması amacını da taşır. Genel olarak efsanelerin doğal anlamda basit bir izah sunmayan herhangi bir şeyi açıklamak için sık sık kullanıldığı söylenebilir.

SINIFLANDIRMA

Bir mit birden çok kategoriye uyarlanabilse de konularına göre efsaneler kabaca 3 kategoride incelenebilirler.

1. Evren ve yaratılışa dair söylenceler
2. Tanrılara dair söylenceler
3. Kahramanlara dair söylenceler

MİTOLOJİLER, TANRILAR, TANRIÇALAR, KAHRAMANLAR

Farklı kültürlerin farklı mitolojik hikayeleri ve tanrıları vardır. İnsan bilinçlendiğinden itibaren doğayı anlamaya çalışmış ona çeşitli anlamlar yüklemiş ve evreni kendince yorumlamıştır. Bazen bu yorumlamalara inançlar, duydukları, gördükleri öncülük etmiş ve hikayeleştirmiştir. Böylece mitler doğmuş ve algılama sistemimiz tamamen buna göre şekillenmeye başlamıştır. Her kültürün belli başlı Yaratılış Mitleri vardır. Yine her kültürün tanrı ve tanrıçaları kadar mitolojide kahramanlar karakterler de boldur. Elbette her kültürün toplum mitoloji ilişkisi ve yansımaları vardır.

İskandinavya (Norveç) Mitolojisi

En yaygın, en bilinen mitoloji hikayelerini barındırır. Son zamanlarda Hollywood’un da üzerine düşmesi onu daha da bilinir hale getirmiştir. Odin’i veya Thor’u duymayan neredeyse yok gibidir. Vikinglerin ataları bu mitolojik hikayeleri dünyaya yayma konusunda denizciliğin avantajlarını kullanmışlardır.

Roma Mitolojisi

Roma İmparatorluğu Hristiyan olmadan önce Akdeniz’in tüm çevresini, Orta doğunun büyük bir kısmını fethedip yönetmeye başlamışlardır. Dolayısıyla tüm mitlerini bu insanlara götürdüler ve birçok kültürü etkilediler. Tanrı Jüpiter’i duymayan yoktur. Yine hem bilimde hem sanatta ileri oldukları için günümüzdeki gezegen isimlerinden tutun da birçok Latince terimin altında Roma Mitolojisi izleri vardır.

Yunan Mitolojisi

Bilimde, sanatta ve felsefede açık farkla önde olan Yunan kültürünün tanrılarını, tanrıçalarını neredeyse herkes biliyor. Çevresindeki tüm kültürleri etkileyen Yunanlıların baş tanrısı Zeus’u karısı Hera’yı, savaş tanrısı Ares’i bilmeyen yoktur. Birçok kitap, film ve diziye konu olan Yunan Mitolojisi elbette dünya tarihindeki yerini koruyacaktır.

Avrupa ve Britanya adalarında yaygın olan mitolojileri başlıklar olarak sıralarsak: Kelt Mitolojisi, İrlanda Kelt Mitolojisi, Galler Mitolojisi, Eski Kelt Galler ve İngiliz Mitolojisi, Galler Mitoloji Karakterleri, İrlanda Mitoloji Karakterleri, İskoç Mitoloji Karakterleri gibi başlıklarda toplayabiliriz.

Japon Mitolojisi

Günümüzde genellikle ana akım olarak bilinen Japon mitleri Kojiki, Nihon Shoki ve bazı tamamlayıcı kitaplara dayanmaktadır. Kojiki Japonya’nın mitleri, efsaneleri ve tarihi hakkındaki en eski metinlerdir. Shintōshū ise Budist bakış açısıyla Japon tanrılarının kökenini açıklamaktadır.

Polinezya Mitolojisi

Ünlü Paskalya Adası Heykelleri ile bilinen bu bölgenin mitolojisini sayfalarımıza almazsak büyük eksiklik hissedecektik. Alt bölümler olarak Aborjin Mitolojisi ve Maori Mitolojisi ele alınabilir.

Slav Mitolojisi

Yunan ya da Mısır mitolojisinin aksine, Slav mitolojisi çalışmaları için ilk elden bulunabilecek kaynak azdır. Bazı çelişkili teorilere rağmen (örneğin Veles Kitabı) Slavlar’ın Kiril ve Metodius’un 862’te Slav topraklarına gelişlerinden önce herhangi bir alfabeye sahip oldukları kanıtlanamamıştır. Bu durum, bütün orijinal dini inanışların ve geleneklerin nesilden nesile sözlü kültür aracılığıyla geçmesine neden olmuştur.

Çin Mitolojisi

Tarihçiler Çin mitolojisinin MÖ 12. yüzyıl sıralarında oluşmaya başladığını varsaymaktadır. Çin mitolojisinin en önemli kısmı ise yazılı dönemde ortaya çıkmıştır. Çin mitolojisi, yaratılış mitleri, halk söylenceleri ile folklorik öğeler, tarihi olaylarla karışmış bir mit yapısı, efsanevi, tanrısal krallar barındıran yapısı ile göze çarpar. Konfüçyüs’ü unutmamak lazım elbette ki. Çin Yeni Yılı aynı zamanda bir efsaneyi de içinde barındırır. Kadim bir uygarlık olan Çin aynı zamanda kendi astroloji inancına da sahiptir. Çin Astrolojisi sayfasından kısaca bakabilirsiniz, zamanla geliştirilecek sayfalardan birisidir.

Yazının devamı için tıklayınız.

Explore Dünya Savaşları ve Kültürel Etkileri: Sosyal Dönüşümler.