İçindekiler
Mitolojiler, Tanrılar, Tanrıçalar Kahramanlar yazısının devamıdır. O yazıyı daha önce okumadıysanız okumak için tıklayınız.
Mitoloji Nedir? Diğer adı efsane bilimi olan mitoloji, bir millete ya da bir grup insana ait toplanmış mitlerin tümüne verilen ada ya da bu mitlerin araştırılmasına dayalı bilime denir. Mitler, insanların doğa, tarih ve gelenekler hakkında anlattığı hikayelerdir.
Amerikan Mitolojisi; Amerika kıtasındaki mitolojiler buradaki çoklu kültürler kadar çeşitlidir ve bazıları kıtanın dışına taşınmıştır. Kuzey Kutbu’ndaki yaratılış zamanında hayvan-insan varlıklarına hürmet edilmekteydi. Çünkü yaşayan her şey güç bağlantılıdır ve efsanevi inançlar doğal dünyaya yayılır. Kuzey ve Güney Amerika mitolojileri birbirinden çeşitli ve farklıdır.
Aztek, Maya, Çipça ve İnkalar’ın yanı sıra Kuzey ve Güney Amerika Yerlileri dağınık kabileler halinde yaşarlardı. Tek bir büyük uygarlıkları ve gelişmiş mitolojileri yoktu. Genellikle bitki ve hayvanlarda bir çeşit sihirli ya da olağanüstü gücün yaşadığına inanırlardı. Amerikan kabileleri, 1500’lerde toprakları İspanyollar tarafından işgal ve fethedildiğinde Orta ve Güney, 1500-1800 yılları arasında Fransızlar ve İngilizler tarafından işgal ve fethedildiğinde ise Kuzey Amerika’da yaşamış ve bugün de varlıklarını sürdüren topluluklardır.
Başlıca Aztek mitolojisi- Chilota mitolojisi- İnka mitolojisi- Guaraní mitolojisi- Haiti mitolojisi- Maya mitolojisi- Mapuçe mitolojisi- Olmec mitolojisi- Toltek mitolojisi şeklinde incelenebilir.
Güney Pasifik Mitolojisi
Avustralya ve çevresinin tanrıları ve mitleri. Elbette ilk akla gelen Aborjin Mitolojisidir. Maori Mitolojiside oldukça yaygındır bu bölgede.
Hawaii Mitolojisi
Tüm Hawaii mitolojisi ve efsaneleri, Volkan Tanrıçası Pele ile Yağmur Tanrısı Na Maka arasındaki çatışma üzerine kurulu… Bu çatışma, aslında adaların “jeolojik kaderini” de belirliyor… Bilindiği gibi, volkanik adalarda erozyon belli bir süre devam ediyor, ama bir süre sonra ateşin yaratıcı etkisi yağmur ve okyanus sularıyla birlikte yavaş yavaş yok olmaya başlıyor.
Mısır Mitolojisi ve Mısır dini
İbrahim’i dinler öncesi, yaklaşık 3 bin yıldan uzun bir süre Mısır’daki insanların inançlarının ve dini uygulamalarının bütünüdür. Ra, Osiris ve Horus en bilinen tanrılarıdır. Mısır Piramitleri ise bu mitolojinin vazgeçilmezleridir.
Sümer Mitolojisi
Sümerler Mezopotamya panteonunu tanrılarını ilk kez yaratan toplumdur. Sümer inanışında her eylem için bir tanrı yer almalıydı ve bu sebeple binlerce tanrı bulunmaktaydı. Ancak bu tanrıların piramit şeklinde hiyerarşik bir yapı içerisinde yer aldıkları da düşünülmekteydi. En başta Kral tanrı Enlil, O’nun yanında başvezir olarak Enki olarak görünmekteydi. Güneş tanrısı Utu her şeyi görür, adaleti korur, insanlara yardım eder.
Bilgelik ve su tanrısı Enki insanların ve sihirbazların koruyucusudur. Venüs yıldızını simgeleyen tanrıça İnanna aşıkların ve savaşçıların koruyucusudur. Sümerlilerden Samilere geçen kültür aktarımında, Sümer tanrılarının isimleri değişerek Samilerde de karışımıza çıktığını görmekteyiz. Birkaç örnekle açıklayacak olursak Sümerlilerdeki Enki, Akadlılar da Ea adı verilen küçük kardeş, becerileri nedeniyle Tanrı Enlil’in veziri yani başvekili konumundaydı. Tüm tanrıların anası olan, serbest özgür aşkın koruyuculuğunu üstelenen güçlü ve doğaüstü görülen Sümerlilerin İnanna’sı Akadların İştar’ı idi. Sümer gökyüzü tanrısı olan An’ı Babil Mitolojisinde Anu olarak görmekteyiz.
Arap Mitolojisi
Arap mitolojisi, Arapların İslamiyet öncesi çoktanrılı inanç ve söylencelerini konu almakla birlikte Hristiyan, Yahudi ve İran dinlerinin de etkisinde kalmıştır. Samilerin bir kolu olan Arapların mitolojisinin bir özelliği de Sümer ve Mezopotamya mitolojisiyle devamlılık konumunda olmasıdır. Toplumların yaşamlarında bir sonraki kültür öncekileri yok etmez, Kutsal anlatılar alındıkları kaynaktan birtakım değişimlerle gelecek nesillere aktarılır ve devam ettirilir. Ayrıca o dönemde çevre bölgelerde yaşayan toplulukların mitolojileri ve inançları da Arap mitolojisiyle büyük oranda etkileşim gösterir. Arapların inanç sistemlerini oluşturmada diğer semitik toplumlarla etkileşim çok önemli roller oynamıştır.
Hint Mitolojisi
Nepal ve Hint kültürünün bir alt kümesi olarak algılanan Hint mitolojisi, tekdüze bir yapıdan çok farklı gelenek, sınıf, felsefe ve coğrafyaya sahip insanların bir araya getirdiği öyküleri temsil etmektedir. Kutsal metinler olan Vedalardan beslenmektedir. Ramayana destanından da söz etmeliyiz bu noktada.
Türk Mitolojisi
Türk halklarının inanmış oldukları mitolojik bütüne verilen isimdir. Eski efsaneler, Türk halklarının eski ortak inancı Tengricilikten ögeler taşımaktan ziyade sosyal ve kültürel temalarla doludur. Bunların bazıları sonradan İslâmî ögeler ile değiştirilmiştir. Dünyanın en eski edebi belgelerinden biri olarak geçen Dede Korkut destanlarının orijinal yapıtları, Vatikan ve Dresden kütüphanelerinde bulunmaktadır. Ege ve Anadolu Uygarlığı mitolojisi ile benzerlikler taşımaktadır. Türk mitolojisi, birçok araştırmacıya göre aynı Tengricilik’te de olduğu gibi tektanrıcı bir temelden, zamanla çoktanrıcı bir biçime doğru gelişmiştir. Ayrıca tarihi Türk halklarının temasa geçtikleri Zerdüştlük, Mâni dini ve Budizm de Türkler’in mitolojisinden izler devralmıştır. Bu yüzden genel bir tanım olan Türk mitolojisine, inançtaki farklı unsurlar göz önünde tutulursa “Türk Mitolojileri” demek daha doğru
4 yorum
Yazınız çok bilgilendirici olmuş, teşekkürler! Özellikle Amerika mitolojilerindeki çoklu kültürlerin etkisi beni düşündürdü. Acaba modern zamanlarda bu mitolojik ögelerin hala bir yansıması var mı? Özellikle film ve edebiyatta bu tema nasıl kullanılıyor?
Yazınız için teşekkürler! Mitoloji konusu her zaman ilgi çekici geliyor. Ama acaba, bu mitolojilerin günümüzdeki toplumsal ve kültürel dinamiklere etkisi hakkında daha fazla bilgi verir misiniz? Mesela, modern toplumlarda bu eski hikayelerin nasıl bir yer kapladığı üzerine düşündüğünüz bir şey var mı?
Yazı için çok teşekkürler! Fakat yazıda mitolojilerin sadece birer efsane olduğu ifade ediliyor. Peki ya bu mitolojilerin kültürel kimlik üzerindeki etkileri hakkında ne düşünüyorsunuz? Özellikle Türk mitolojisi, geçmişten bugüne çok önemli bir yer taşıyor. Bunun üzerine daha fazla bilgi vermek ilginç olabilir.
Yazınız için teşekkürler. Gerçekten çok açıklayıcı ve anlatıcı bir yazı olmuş.