Leonardo Di Serpiero Da Vinci tarafından 15. yüzyılda yapılan Son Akşam Yemeği, İsa ve 12 havarisinin birlikte yemek yerken İsa’nın aranızdan birisi bana ihanet edecek dediği andaki telaşı anlatan bir duvar resmidir(fresk). İncil’de geçen bu sahne sadece Leonardo tarafından resmedilmedi, birçok rönesans ve rönesans sonrası sanatçısı tarafından da benzerleri yapıldı.
Fakat aralarında en ünlü ve dikkat çekici olanı Leonardo’nun yaptığıdır. Bunun elbette ki belli başlı sebepleri vardır. Leonardo’nun yaptığı Son Akşam Yemeğini görenler duvar resminin oldukça esrarengiz ve ilgi çekici olduğunu söylemekten geri kalmaz. Tıpkı yaptığı bir diğer eser Mona Lisa gibi. Leonardo’nun eserinin diğerlerinden ayrılması ve ön plana çıkması sadece bununla da kalmıyor, ayrıca kullandığı teknikler ve kompozisyonlar esere ayrı bir hava ve güzellik katıyor.
Diğer detaylara geçmeden önce İncil’de bu olay ile ilgili yazıya bakalım;
“Mayasız ekmek bayramının ikinci günü öğrenciler İsa’ya yaklaşıp sordular: Fısıh yemeğini yemek için nerede hazırlık yapmamızı istiyorsun? O da kentte o kişinin yanına varın, dedi, kendisine, ‘Öğretmen, vaktim geldi, Fısıh yemeğini öğrencilerimle birlikte evinde kutlayacağım diyor’ deyin. Öğrenciler İsa’nın verdiği buyruğu tam olarak yerine getirip Passah yemeğini hazırladılar. Akşam olunca İsa, On İkiler’le birlikte sofraya oturdu.
Hep bi arada yemek yerlerken, ‘Doğrusu size derim ki, içinizden biri beni ele verecek’ dedi. Derin üzüntüyle her biri ona sormaya başladı: Yoksa ben miyim, ya Rab? İsa ‘Beni ele verecek olan, elindeki ekmeği benimle sahana banandır’ diyerek yanıtladı. İnsanoğlu ölüme gidiyor; tıpkı kendisine ilişkin yazılmış olduğu gibi. Ama İnsanoğlu kimin aracılığıyla ele veriliyorsa, vay onun başına! O kişi hiç doğmasaydı kendisi için daha iyi olurdu. İsa’yı ele veren Yahuda hemen atıldı: Rab, yoksa ben miyim? İsa onu yanıtladı: ‘Dediğin gibidir’.”
Şimdi resimdeki detayları inceleyelim
Basık bir tavana sahip odanın aydınlatılması neredeyse loş diyebiliriz. Etrafta dikkatimizi dağıtacak hiçbir ayrıntı yok. İsa’nın arkasında bulunan pencere, dikkati eninde sonunda merkeze çeken önemli bir detay. Oran ve orantı konusunda neredeyse kusursuz.
Bunu İsa’nın başına bakarak anlayabilirsiniz. İsa’nın başını merkez olarak kabul edersek, resmin her köşesine eşit uzaklıkta olduğunu görürüz. Resimdeki havariler 3’er gruplar halinde bulunmakta, bazıları İsa’ya sorular sormakta bazıları ise kendi aralarında tartışmakta. İsa ve havarilerin suratlarındaki ifade Leonardo’nun seçtiği dramatik anı vurgulamakta.
Havarilerden sadece birisi Yuhanna, İsa’nın hemen sol tarafında bulunan figür İsa’nın önceden belirlenmiş kaderini sezmiş bir tavırla gözlerini kapatmış, başını öne eğmiş bir şekilde gösterilmekte. Oda, İsa gibi mavi ve kırmızı elbiseler içerisinde. İsa’ya ihanet eden Yahuda’nın, askerlerden aldığı gümüş kesesi sağ elinde, sol eli ile masada bulunan ekmeğe uzanmakta. Tomas ise ellerini iki yana açık bir şekilde kuşkucu bir gözle İsa’ya bakmakta. Filipus ve Batolomeus ayağa kalmakta diğerleri oturur vaziyette resmedilmekte.
Resimdeki figürlerin soldan sağa sıralanmasıyla şöyledir: Bartolomeus, Küçük Yakub, Andreas, Yahuda, Petrus, Yuhanna, İsa, Tomas, Büyük Yakub, Filipus, Matta, Taddeus, Gayyur Simun.
Resim bize aynı zamanda geçmişi, şimdiki ve geleceği zamanı sunmakta. İsa yakalandıktan ve çarmıha gerildikten sonra yas tutacak olan Yuhanna’nın çoktan yas tutmaya başladığını görebilirsiniz. Aziz Petrus’un ise bir bıçak tuttuğunu görüyoruz. Yemekten kısa bir süre sonra İsa’yı yakalamaya gelen Romalı askerlerden birinin kulağını keseceği bıçağı tutuyor.
Thomas parmağı havada resmedilmiş. İsa çarmıha gerilip öldükten üç gün sonra dirilip havarilerinin yanına gittiğinde Thomas orada değildi ve diğer havarilerin ‘’İsa’yı gördük’’ demelerine inanmadı. ‘Onu görmedikçe, elindeki çivi izlerine dokunup, karnındaki yaraya parmağımı batırmadıkça size inanmam’ demişti. Bir gece sonra İsa geri geldi ve Thomas’a ‘Gel buraya, bak ellerime! Parmağını batır karnımdaki yaraya, şüpheci olma, inançlı ol!’ dedi.
Eser Milano’nun Santa Maria Della Grazie Manastırının Yemek Salonunda bulunmaktadır. Aynı zamanda Leonardo’nun asistanları tarafından yapıldığı varsayılan Son Akşam Yemeği’nin iki erken kopyası olduğu bilinmektedir.
Kopyalar neredeyse orijinalin boyutundadır ve hala bozulmamış orijinal detay zenginliği ile hayatta kalmıştır. Biri, Giampietrino tarafından, Londra Kraliyet Sanat Akademisi koleksiyonundadır ve diğeri, Cesare da Sesto tarafından, İsviçre’nin Ponte Capriasca’daki St. Ambrogio Kilisesi’nde bulunmaktadır. Üçüncü bir kopyası (tuval üzerine yağ) Andrea Solari tarafından boyanmış olup Tongerlo Abbey, Belçika’da sergilenmektedir.
Leonardo resmi mükemmel yapmaya çalışırken aynı zamanda onu yok ediyordu. Normalde böyle bir duvar resmi ıslak zemine yapılır, sıva atıldığı zaman ressamlar hemen boyamaya başlar ve resim zemine güzelce işlenir. Fakat Leonardo sıva atıldığında zeminin kurumasını bekledi ve zemine kalsiyum, magnezyum ve beyaz kurşun ekledi.
Bunun nedeni Leonardo’nun resmi yaparken aceleye getirmeden düşünerek yapmak istediği olası bir yaklaşımdır. Eser Santa Maria Della Grazie Manastırının Yemek Salonunda ve mutfağa son derece yakın olduğu için mutfaktan gelen sıcaklık ve Manastırın altından geçen su kanalları sebebiyle resmin yosunlaşmasına ve sürekli nemlenmesine neden oluyordu. Bu sorunu gidermek için mutfaktaki sıcaklığı dağıtmak üzeri resmin bulunduğu duvara bir kapı açmışlar bu da haliyle resimdeki bazı figürlerin ayak çizimlerinin kaybolmasına neden olmuştur.
Resimde bulunan figürlerin Milano sokaklarındaki yaşayan insanlardan modellendiğini ve resmin uzun bir süre tamamlanamadığını biliyoruz.
Teoriler ve İddialar
Resim çok fazla teoriye ev sahipliği yapmaktadır. Bunlardan birisi resmin kurgusu, büyük bir ana tarih sorununu içinde barındırır. Yaşadığı tarih itibarı ile İsa ve Havarilerinin masada oturarak yemek yemeleri mümkün değildir. Masa etrafına konulan sandalyeler ve bu düzenekte yemek yeme çok sonraki zamanlarda yerleşmiş bir gelenektir.
İsa’nın bize göre sol tarafından bulunan figür yani Yuhanna hakkında da ortaya atılan pek çok teori vardır, İsa’nın sol tarafında bulunan figürün Magdalalı Meryem olduğu konusunda pek çok ciddi teori ortaya atılmıştır. Fakat böyle olursa havarilerden birisi eksik olacaktır ve bu durum İncil ile açık bir şekilde çakışır. Fakat figüre aslında biraz daha dikkatli bakılırsa kadın tasvirine benzediği söylenebilir. Leonardo, Yuhanna için kadın bir model de kullanmış olabilir.
Bunlar gibi oldukça çok sayıda teori ve iddia, bazıları çılgınca olsa da mevcut durumdadır.
3 yorum
Bence bu eser sadece bir yemek sahnesi değil, aynı zamanda insan ilişkilerinin karmaşıklığını gösteriyor. İsa’nın ifadesi ve havarilerin tavırları çok derin anlamlar taşıyor. Yuhanna’nın durumu hakkında daha fazla bilgi verebilir misiniz? Bu figür gerçekten de bir kadın olarak mı modellenmiş yoksa bu sadece kafa karışıklığı mı? Teşekkürler.
Çok güzel bir yazı, teşekkürler! Ama resmin Yuhanna’nın kadın bir modelden esinlendiği teorisi hakkında daha fazla bilgi verebilir misiniz? Bu gerçekten ilginç bir bakış açısı!
Yazınız için teşekkürler, çok bilgilendirici. Fakat, resimdeki Yuhanna figürünün kadın olduğu teorisi gerçekten ilginç. Sizce Leonardo bu durumu bilerek mi yaptı yoksa bu bir tesadüf müydü? Bu konuda başka fikirleriniz var mı?